Chương IX.

HẠT NHÂN NGUYÊN TỬ


Bài 52.CẤU TẠO HẠT NHÂN NGUYÊN TỬ. ĐỘ HỤT KHỐI
1. Cấu tạo hạt nhân.Nuclôn
a. Cấu tạo hạt nhân: hạt nhân được cấu tạo từ hạt nhỏ hơn, gọi là nuclôn. Có hai loại nuclôn :

2. Đồng vị: Đồng vị là những nguyên tử mà hạt nhân chứa cùng số prôtôn Z
(có cùng vị trí trong bản tuần hoàn), nhưng có số nơtron N khác nhau.

VD: Hiđrô có ba đồng vị : hiđrô thường H [1:1];đơteri H[2:1] or (D[2:1]) và triti H[3:1] or (T[3:1]).
Các đồng vị được chia là hai loại : đồng vị bền và đồng vị phóng xạ (không bền

3.Đơn vị khối lượng nguyên tử

4. Năng lượng liên kết
a) Lực hạt nhân
- Lực tương tác giữa các nuclon trong hạt nhân nguyên tử là lực hạt nhân.
-Không phải lực tĩnh điện, là lực hút, có bán kính tác dụng vào khoảng 10-15m.
-Có cường độ rất lớn. Muốn tách các nuclon khỏi hạt nhân, phải tốn năng lượng để thắng lực hạt nhân.

Bài 53.PHÓNG XẠ
1. Hiện tượng phóng xạ.
a)Đ/n: Hiện tượng một hạt nhân không bền vững tự phát phân rã, phát ra
các tia phóng xạ và biến đổi thành hạt nhân khác gọi là hiện tượng phóng
xạ.
-Quá trình phân rã phóng xạ chỉ do các nguyên nhân bên trong gây ra và
hoà toàn chịu tác động của các yếu tố thuộc môi trường ngoài như nhiệt
độ, áp suất.
-Quá trình phân rã phóng xa chính là quá trình dẫn đến sự biến đổi hạt nhân.
-Qui ước gọi:
+Hạt nhân phóng xạ: hạt nhân mẹ.
+Hạt nhân sản phẩm: hạt nhân con.

2. Các tia phóng xạ
a) Các tia phóng xạ
Tia phóng xạ là tia không nhìn thấy được, nhưng có những tác dụng như :
kích thích một số phản ứng hoá học, ion hoá không khí, làm đen kính ảnh,
xuyên thấu lớp vật chất mỏng, phá huỷ tế bào…
b) Bản chất Các tia phóng xạ
*Tia α: Là dòng hạt nhân nguyên tử hêli
-Phóng ra tử hạt nhân với tốc độ khoảng 2.10^7m/s.
-Ion hóa mạnh nên đường đi ngắn, đâm xuyên yếu.
*Tia β là các hạt phóng xạ với tốc độ rất lớn, có thể đạt xấp xỉ bằng tốc độ ánh sáng.
-Tia β làm ion hoá môi trường yếu hơn so với tia anfa .có thể đi được
tới vài mét trong không khí và có thể đi xuyên qua được lá nhôm dày cỡ
milimét.
- Tia bêta (β): 2 loại:
+ Bêta cộng (β+) là các poziton hay electron dương (e[0:+1]).
+ Bêta trừ (β-) là các electron âm (e[0:-1]).
- Phóng xạ β còn có sự tồn tại hạt mới: hạt nơtrinô và phản nơtrinô.
*Tia gama (γ)
- Là sóng điện từ có λ rất ngắn, là dòng photon có năng lượng cao, có
khả năng đâm xuyên mạnh, được phóng xạ từ hạt nhân con trong phóng xạ a
và b từ trạng thái kích thích về trạng thái cơ bản.
- Mỗi chất phóng xạ chỉ chịu một trong các loại phóng xạ α hoặc β.

3. Định luật phóng xạ. Độ phóng xạ



4. Đồng vị phóng xạ và các ứng dụng
a) Đồng vị phóng xạ
- Đồng vị phóng xạ có sẵn trong thiên nhiên, gọi là đồng vị phóng xạ tự nhiên,
- Đồng vị phóng xạ, gọi là đồng vị phóng xa nhân tạo do con người tạo ra
- Các đồng vị phóng xạ của một nguyên tố hoá học có cùng tính chất hoá học như đồng vị bền của nguyên tố đó.
b) Các ứng dụng của đồng vị phóng xạ
*Trong y học. Nhờ phương pháp nguyên tử đánh dấu người ta có thể biết
được chính xác nhu cầu với các nguyên tố khác nhau của cơ thể trong từng
thời kì phát triển và tình trạng bệnh lí của các bộ phận khác nhau của
cơ thể, khi thừa hoặc thiếu nguyên tố nào đó.
* Trong khảo cổ :Sử dụng phương pháp xác định tuổi theo lượng cacbon 14
để xác định niên đại của các cổ vật gốc sinh vật khai quật được.